Taki Pani Urok
Taki Pani Urok
Uwaga! Poniższe informacje mają charakter edukacyjny i nie stanowią zaleceń medycznych. Przed podjęciem jakichkolwiek działań związanych ze zdrowiem, należy skonsultować się z lekarzem lub odpowiednim specjalistą.
Najprościej mówiąc – jest to dużo cięższa forma zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS), jednak nasilenie objawów jest tak duże, że uniemożliwiają one normalne funkcjonowanie. Do objawów PMDD należą między innymi drażliwość, brak nadziei, smutek, lęk czy też bóle piersi lub trudności z koncentracją, które pojawiają się do dwóch tygodni przed rozpoczęciem miesiączki. Od kobiet, które zmagają się z przedmiesiączkowymi zaburzeniami dysforycznymi można usłyszeć: “nie mam siły żyć”, “nie kontroluję swoich emocji” czy też “wszystko mnie wkurza”. Jeśli w tym opisie odnajdujesz siebie, zgłoś się o pomoc, ponieważ to nie jest Twój “urok”, a realny problem.
Cykliczne zmiany poziomu hormonów są całkowicie naturalne – to one umożliwiają owulację, a następnie miesiączkę. Jednak organizm kobiet z PMDD jest na te zmiany nadwrażliwy. Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne wynikają z reakcji mózgu na spadek poziomu estrogenu i progesteronu, który rozpoczyna się zaraz po owulacji (około 14. dnia cyklu) i osiąga najniższe wartości tuż przed menstruacją. Dlatego objawy PMDD pojawiają się od tygodnia do dwóch przed miesiączką i ustępują niedługo po rozpoczęciu krwawienia. Aktualne hipotezy wskazują, że obniżenie poziomu tych hormonów wpływa na zaburzenia w równowadze serotoniny – neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za poczucie szczęścia. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat potencjalnych przyczyn i czynników ryzyka występowania PMDD, zapraszamy do zakładki “przyczyny i czynniki ryzyka”
PMDD może się pojawić już u nastolatek i trwa do menopauzy. Objawy ustępują na czas ciąży z racji zaniku cyklu miesiączkowego, jednak po urodzeniu dziecka mogą wrócić ponownie. U kobiet, które zmagają się z PMDD, istnieje podwyższone ryzyko wystąpienia depresji poporodowej, dlatego przy planowaniu dziecka, uważnie się obserwuj i nie bój się prosić o pomoc, jeśli będzie ona potrzebna.
Najlepiej będzie, jeśli skonsultujesz się z zaufaną lekarką lub lekarzem. Może to być lekarz rodzinny, psychiatra lub ginekolog – wybierz osobę, do której masz pełne zaufanie. Oni pomogą ustalić Ci plan leczenia i w razie potrzeby zalecą konsultację z lekarzem innej specjalizacji. Jeśli czujesz się komfortowo, aby porozmawiać o swoich podejrzeniach z przyjaciółmi lub rodziną, zrób to! Pamiętaj, że PMDD nie jest Twoją winą, a Twoi bliscy mogą Ci pomóc spojrzeć z dystansu na swoją sytuację i dostrzec objawy, które Tobie mogły umknąć. Jeśli podejrzewasz u siebie PMDD, zalecamy regularnie kontrolować swoje objawy (na przykład przy użyciu dziennika dostępnego na stronie), aby zobaczyć, czy są one powiązane z cyklem miesiączkowym.
Diagnoza przedmiesiączkowego zaburzenia dysforycznego może być postawiona w oparciu o DSM-V. DSM-Vczyli Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition, to klasyfikacja zaburzeń psychicznych opracowana przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (APA). Służy do diagnozowania i kategoryzacji zaburzeń na podstawie określonych kryteriów diagnostycznych, wspierając lekarzy, psychologów i innych specjalistów w praktyce klinicznej. Publikacja ta jest powszechnie stosowana na całym świecie jako standardowy podręcznik w psychiatrii i psychologii klinicznej.
Aby postawić oficjalną diagnozę PMDD musi występować co najmniej pięć objawów z listy poniżej, w tym przynajmniej jeden z objawów musi należeć do grupy emocjonalno-behawioralnej. Objawy te muszą występować tydzień przed rozpoczęciem miesiączki, zacząć ustępować w ciągu kilku dni od rozpoczęcia krwawienia i być minimalne lub nieobecne po zakończeniu menstruacji.
Są standardowo stosowaną grupą leków w leczeniu przedmiesiączkowych zaburzeń dysforycznych. Ich działanie polega na zwiększeniu dostępności serotoniny w układzie nerwowym, co pomaga łagodzić objawy PMDD.
Leki SSRI są również stosowane w terapii depresji i zostały dokładnie przebadane klinicznie, co czyni je skutecznymi i bezpiecznymi. Pierwszy lek z tej grupy został dopuszczony do obrotu już w 1982 roku, a badania pokazują, że skutecznie redukuje lub znacząco łagodzi objawy PMDD u około 80% kobiet.
Na początku terapii mogą (ale nie muszą) wystąpić działania niepożądane, takie jak senność, bezsenność, zaparcia, biegunki czy nudności. Zazwyczaj ustępują one w ciągu trzech tygodni od rozpoczęcia leczenia. Jeśli skutki uboczne utrzymują się dłużej, należy skonsultować się z lekarzem w celu rozważenia zmiany leku.
Możesz zauważyć, że niektóre skutki uboczne są przeciwstawne. Wynika to z indywidualnych różnic w odpowiedzi mózgu na leczenie. Każdy organizm reaguje inaczej, dlatego ważne jest, aby nie rezygnować z terapii w przypadku braku natychmiastowych rezultatów — istnieje wiele możliwości doboru leku, który będzie dla Ciebie skuteczny.
W leczeniu przedmiesiączkowych zaburzeń dysforycznych stosuje się również leki z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny (SNRI). Jak sugeruje nazwa, zwiększają one stężenie w mózgu zarówno serotoniny, jak i noradrenaliny — innego neuroprzekaźnika wpływającego na samopoczucie. Choć SNRI nie są najczęstszym wyborem wśród specjalistów, mogą okazać się odpowiednim rozwiązaniem w przypadku niepowodzenia leczenia SSRI. Warto omówić tę opcję ze swoim lekarzem, aby znaleźć najlepsze podejście do terapii dostosowane do indywidualnych potrzeb.
Leki z tej grupy także łagodzą objawy przedmiesiączkowych zaburzeń dysforycznych. Według badań najbardziej skuteczne są preparaty zawierające połączenie drospirenon i etynyloestradiol i są to też jedyne preparaty z grupy antykoncepcji hormonalnej zatwierdzone przez The Food and Drug Administration (Amerykańskim Urzędem ds. Żywności i Leków) w celu leczenia PMDD.
Psychoterapia nie zniweluje objawów PMDD jednak może pomóc w radzeniu sobie z emocjonalnym aspektem tego zaburzenia poprzez zmianę wzorców myślenia i zachowań co również może przynieść ulgę. Ta forma leczenia może się też okazać przydatna w odbudowywaniu relacji, które mogły ucierpieć z powodu objawów przedmiseiączkowych zaburzeń dysforycznych. Psychoterapia może się także okazać pomocna dla bliskich osoby z PMDD.
Polega na usunięciu macicy oraz jajników, przez co zanika miesiączka, a wraz z nią objawy PMDD. Jest to ostateczna opcja wybierana tylko po wypróbowaniu wszystkich innych metod leczenia.
Ćwiczenia fizyczne mogą wyraźnie poprawić samopoczucie i złagodzić symptomy PMDD. Ważne jest, aby wybierać aktywności, które sprawiają Ci przyjemność. Około 150–300 minut umiarkowanego wysiłku fizycznego tygodniowo (np. spokojna jazda na rowerze) lub 75–150 minut intensywnej aktywności (np. bieganie) powinno wystarczyć, aby zobaczyć poprawę.
Badania na bliźniętach oraz w rodzinach wskazują, że przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne ma komponent genetyczny. Naukowcy badają polimorfizmy (różnorodność) w genach odpowiedzialnych za receptory estrogenowe, takie jak ESR1, oraz geny związane z serotoniną, na przykład 5HT1A. Wstępne wyniki sugerują, że te zmiany genetyczne mogą zwiększać podatność na PMDD, choć wiele badań w tej dziedzinie nadal wymaga potwierdzenia na większych próbach badawczych.
ALLO jest metabolitem progesteronu, który wpływa na receptory GABAa. Aktywacja tych receptorów ma efekt uspokajający i usypiający, przez co ALLO przynosi ulgę w stresujących sytuacjach. Osoby z przedmiesiączkowym zaburzeniem dysforycznym mają niższe stężenie ALLO w porównaniu z osobami, które nie doświadczają PMDD.
Estradiol (rodzaj estrogenu) to hormon, który odgrywa kluczową rolę w regulacji wielu procesów zachodzących w mózgu, w tym nastroju, myślenia, snu i apetytu. Estradiol wspomaga produkcję i działanie serotoniny – neuroprzekaźnika związanego z poczuciem szczęścia i równowagi emocjonalnej. Estradiol zwiększa ekspresję genu transportera serotoniny (SERT), a także zmniejsza aktywność enzymów rozkładających serotoninę, takich jak MAOA i COMT. Dzięki temu serotonina dłużej pozostaje aktywna w mózgu, poprawiając nastrój i funkcje poznawcze. Poziom estrogenów w fazie lutealnej jest niski, co może powodować pojawienie się objawów takich jak obniżony nastrój, zmęczenie, problemy z koncentracją i wzmożony apetyt.